Η αλήθεια δεν είναι λόγια , έλεγε τον 6ο Π.Χ. αιώνα ο Λάο Τσε. Η σκέψη εκείνη τη μακρινή εποχή χαρακτηριζόταν από το γιν και το γιαν της κινέζικης φιλοσοφίας , την αρμονία μέσα στην ενότητα των αντιθέτων , το γίγνεσθαι εντός του είναι, του Ηράκλειτου. Ο χρυσός αιώνας βέβαια ήρθε πολύ αργότερα να επιβεβαιώσει την υποχώρηση της αλήθειας της πολλαπλότητας , που δίδασκε ο σκοτεινός , όπως τον είπαν Εφέσιος , μπροστά στον κόσμο των ιδεών του Πλάτωνα και τον ορθό λόγο των Στωικών του Αριστοτέλη .Το έδαφος για τη γέννηση του ιδεαλισμού προλειάνει οι Σοφιστές , διδάσκοντας τον υποκειμενισμό , και τον φαινομενισμό απέναντι στον Λόγο , την αλήθεια της ψυχής για τον Ηράκλειτο .
Σε ένα από τα ελάχιστα επιγραμματικά αποσπάσματα που γλίτωσαν από την μανία των φανατικών σημειώνει πως ο θεός είναι μέρα και νύχτα χειμώνας και καλοκαίρι , πόλεμος και ειρήνη κορεσμός και λιμός , αλλοιώνεται όπως η φωτιά , που όταν αναμειγνύεται με αρώματα ονομάζεται με το όνομα της μυρωδιάς του καθενός . Πως μην ηχεί δυσνόητος για τους ιδεαλιστές απολογητές κάθε δυϊσμού που διαπότισε παραλυτικά , τις περισσότερες φορές , την σκέψη.
Η αλήθεια του κόσμου έγκειται στην σύζευξη της αρμονίας και της διχόνοιας , έλεγε , ο πατέρας του διαλεκτικού υλισμού για τον Λένιν , ο Ηράκλειτος , διαλύοντας τους μύθους του καιρού του , ολοκλήρωσε με το εν τω γίγνεσθαι το είναι και το μη είναι , την απόλυτη , ασάλευτη ξαλαφρωμένη από τις ποικιλίες των αισθήσεων αλήθεια , όπως την είχε ορίσει ο Παρμενίδης , την αρχή της δυτικής σκέψης .
Όμως , η φιλοσοφία του ήταν μια άβολη αλήθεια για το πλήθος θρησκείες , σκέψης και – ισμούς που αναπτύχθηκαν πάνω στα έργα που τον πολέμησαν με πάθος: του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη . Μεταφυσικοί μυστικιστές , ζηλωτές , θεολόγοι σχολαστικοί αποθέωσαν με τον τρόπο τους ο καθένας τον δυισμό του όντος και μη του όντος , το διαχωρισμό που πρώτος ο Πλάτωνας είχε δημιουργήσει. Η αλήθεια μετατράπηκε σε εξ Αποκαλύψεως στο όνομα της στήθηκαν ιερά δικαστήρια . Καλό εναντίον κακού ,μέρα κατά της νύχτας , λευκό αντί για μαύρο …Μανιχαϊσμός και όλα τα δεινά , αντί για ενότητα των αντιθέτων και φαινομενική πολλαπλότητα , παρά την ενέργεια που έγκαιρα είχε διακρίνει ως θεμέλιο ο Επίκουρος . Έτσι για τον ιερό Αυγουστίνο αλήθεια σήμαινε την ύστατη εμπειρία της πνευματικής ζωής μέσω της διδασκαλία και της κατανόησης του δόγματος . Οι διαδρομές της σκέψης , απο την πραγματικότητα των Προσωκρατικών ως τον Ντεκάρτ και την ευρωπαϊκή Αναγέννηση , τον Κάντ , τον Νίτσε ή τον Χάιντεγκερ είναι μεγάλες .Ο ι αλήθειες είναι λησμονημένες ψευδαισθήσεις που εδραιώνονται με κανονιστικό ύφος και δεσμευτική ισχύ, έγραφε ο Νίτσε , κι ο Μάρτιν Χάιντεγκερ θα συμπλήρωνε στο « είναι και χρόνος » , «Είμαστε δεμένοι με τον κόσμο μας με νήματα ερμηνείας και παρερμηνείας πιο παράξενα και πιο μπερδεμένα απ’ όσο θα μπορούσαμε να φανταστούμε ».
Ο συμπαντικός λόγος του Ηράκλειτου και η απαλλαγή απο προκαταλήψεις σκέψη του Επίκουρου επιστρέφουν στην εποχή μας ως ανάγκη , Για τον Άλεν Μπαντιού , μόνος σκοπός της φιλοσοφίας είναι να ελευθερώσει το σχήμα της αλήθειας απο κάθε θεό – οντολογική ομηρεία . Η αλήθεια είναι δομημένη με απλότητα , δεν είναι θεόσταλτη , προέρχεται εκ των ενδόν. Κυοφορήθηκε στη ρωγμή του συμβάντος και είναι μια διαδικασία που εκτείνεται στο άπειρο χωρίς να ολοκληρώνεται στη διαδικασία καμιάς Αποκάλυψης.
Για τον Μισέλ Φουκό , πάλι , η αλήθεια συνδέεται με μια κυκλική σχέση με τα συστήματα που την παράγουν και την υποστηρίζουν και με αποτελέσματα εξουσίας τα οποία παράγει και επεκτείνει , Στο «Εξουσία , γνώση και ηθική » αναφέρεται σ’ αυτό το καθεστώς αλήθειας , που δεν είναι απλών ιδεολογικό η υπερδομικό , όπως λέει , αλλά αποτέλεσε συνθήκη για την ανάπτυξη του καπιταλισμού .
Τελικά η αλήθεια είναι μια πάρα πολύ προβληματική έννοια . Για τον έλληνα στοχαστή , η πλανητική σκέψη δεν είναι σκέψη της αλήθειας αλλά περιπλάνηση .Η αήθεια υπακούει στην περιπλάνηση παίρνει μορφή και περιεχόμενο και συγκροτεί και συγκροτείται , δίνει μια μορφή της αλήθειας .
